Skip Navigation

Bölüm 4, Ders 6:

Lewis nokta diyagramı

Eğer Lewis nokta yapısını öğretmeniz gerekiyorsa, öğrencilerin iyonik ve kovalent bağ modelleri hakkında öğrendikleri bu ders için işinizi kolaylaştıracaktır. Bu ders, uygulamalı etkinlik olmadığı için, 5-E ders planı formatında işlenmeyecektir.

Temel Kavramlar

  • Atomların iyonik ve kovalent bağlarını temsil eden kısaltmalar vardır.
  • Lewis nokta diyagramları atomların en dış enerji seviyelerindeki elektronları göstermektedir.
  • Lewis nokta yapısında en dış enerji seviyesindeki elektronlar, atomların sembolleri etrafına yazılır.
  • Tekli bağlı atomlar arasında 1 çizgi veya 1 çift nokta şeklinde gösterilir.
  • İkili bağlı atomlar arasında üst üste 2 çizgi veya 2 çift nokta şeklinde gösterilir.
  • Üçlü bağlı atomlar arasında üst üste 3 çizgi veya 3 çift nokta şeklinde gösterilir.

Özet

Öğrenciler bölüm 4’teki enerji seviyelerini kullanarak Lewis nokta diyagramının temellini öğrenecekler. Öğretmeniyle birlikte, birkaç iyonik ve kovalent bağın Lewis nokta yapısını gözden geçirecekler.

Amaç

Öğrenciler iyonik, kovalent bağların ve tek atomların Lewis nokta diyagramını yazabilecek ve yorumlayabilecekler.

Değerlendirme

Etkinlik sayfası, öğrencilerin Lewis nokta yapısını yorumlayıp uygulamasını sağlayan “değerlendirme” bileşeni olarak hizmet verecektir. Çok resmi olan özetleyici değerlendirme her bölümün sonunda yer almaktadır.

Ders hakkında

Şimdiye kadar iyonik, kovalent bağları ve atom modelleri arasındaki çekimler incelenmiştir. Zıt yüklü olan elektronlar ve protonlar başka atomların elektron ve protonlarını çekerken çift yönlü oklar şeklinde gösterilmiş, bağlarla ilgilenilmiş ve enerji seviyelerindeki valans elektronları gösterilmiştir.

Öğrenciler zıt yüklerin çekimindeki önemli noktaları anladıktan sonra, birbirlerine bağlanmış atomların nasıl gösterildiğini ifade eden kısa yolları, sembolleri tanıtabilirsiniz. Eğer müfredatınız Lewis nokta yapısının temel bilgilerini içeriyorsa veya bağlanma modellerinin öğrenciler için daha yaralı olacağını düşünüyorsanız burada bulunan bilgileri kullanabilirsiniz.

  1. Engage

    Lewis nokta yapılarını öğrencilere tanıtma

    Öğrencilere açıklayın: Atomları açıklamak için kullanılan popüler yöntemlerden biri de Lewis nokta diyagramıdır. Nokta diyagramına, elementlerin sembolleri üzerine, altına veya yanlarına atomların en son yörüngesindeki elektronlar (valans elektronlar) yerleştirilmektedir.

    Not: Öğrencilerin kullanmış olduğu enerji seviyesi diyagramında, her bir enerji seviyesindeki elektronlar eşit şekilde dağılmıştır. Bazı kitaplar bu şeklide göstermek yerine elektronları çiftler halinde göstermektedir. Lewis nokta yapısında, elektronlar daima çiftler halinde gösterilmektedir. Çiftler halinde gösterilen elektronların biri bir yönde, diğeri ise tersi yönde dönmektedir. Öğrenciler için bu bilgi gerekli değildir fakat bu bilgi size nokta diyagramında ve enerji seviyesi diyagramında elektronların neden çiftler halinde bağlandığını açıklar. Orbital, elektronların atom çekirdeği etrafındaki yörüngelerde (Enerji seviyelerinde) bulunma olasılığının en fazla olduğu 3 boyutlu hacimsel bölgelere denir. Bir orbitalde maksimum iki elektron bulunabilir. Elektronların çift olmasının nedeni budur.

    Öğrencilere etkinlik sayfasındaki bölüm 3 ve bölüm 4’te dağıttığınız enerji seviyesi tablosuna bakmalarını söyleyin. Enerji seviyesi tablosu bulunmayanlara tamamlanmış enerji seviyesi tablosu ile Lewis nokta diyagramı tablosu dağıtın. Öğrenciler tablolara bakarak 1-20 arasındaki elementlerin enerji seviyelerini karşılaştıracaklar

    Resim yansıtma (1-20 arasındaki elementlerin Lewis nokta diyagramı)

    Öğrencilere sorun:

    Her sembolün etrafındaki noktaları enerji diyagramı ile karşılaştırdınız. Bu iki tablo arasında nasıl bir ilişki vardır?
    Sembollerin etrafındaki noktalar, en dış enerji seviyesindeki elektronları (valans elektronları) temsil etmektedir.
    Lewis nokta diyagramındaki helyum sembolünde iki nokta vardır. Neden helyum ikinci gruba yazılmayıp sekizinci gruba yazılmıştır?
    Nokta modeli diyagramında en son yörüngedeki elektron sayısı yer almaktadır. Helyum son yörüngesine sadece iki elektron alıp oktetini (yörüngesini) tamamlamaktadır. Son yörüngelerini maksimum elektronla tamamlayan atomlar 8. gruba yazılmaktadır. Öteki atomlar son yörüngesinde 2 elektron bulundurdukları halde yörüngelerini tamamlayamamışlardır. Helyum 2 elektronla yörüngesini tamamladığı için 2. grupta değil 8. gruba yazılmıştır.

  2. Öğrencilere kovalent bağlardaki Lewis nokta yapısı ve enerji seviyesi modelleri arasındaki benzerlikleri gösterme

    Resim yansıtma (Hidrojen molekülündeki Kovalent bağ)

    Bu resimde iki hidrojen atomunun bağ yapmadan önce ve bağ yaptıktan sonraki Lewis nokta yapısı ile enerji seviyesi modeli gösterilmiştir.

    Öğrencilere açıklayın: Nokta diyagramında, birbirleriyle bağ yapan atomlar tarafından ortak kullanılan elektronlar, atomların sembolleri arasına yerleştirilmiştir. Hidrojen molekülündeki ortak kullanılan elektronların enerji seviyesi modelini öğrencilere gösterin. Hidrojen molekülünde ortak kullanılan elektronlar Lewis nokta yapısında iki noktanın üst üste konulmasıyla gösterilmiştir. Bu noktalara elektron çifti denir. Ortak kullanılan bu elektron çiftleri çizgiler halinde de gösterilebilir.

    Resim yansıtma (Su molekülündeki kovalent bağ)

    Bu resimde iki hidrojen atomunun ve bir oksijen atomunun bağ yapmadan önce ve bağ yaptıktan sonraki Lewis nokta yapısı ile enerji seviyesi modeli gösterilmiştir.

    Öğrencilere hatırlatın: Enerji seviyesi modelindeki en son yörüngedeki oksijen atomunun elektronları ile Lewis nokta diyagramındaki elektronlarının sayısı aynı olmalıdır. Ortak kullanılan elektronlar her bir atoma aitmiş gibi sayılır. Su molekülünün enerji seviyesi modelinde, iki elektron çifti ortak kullanılmıştır. Su molekülünün Lewis nokta diyagramında da iki elektron çiftinin ortak kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca ortak kullanılan bu elektronlar çizgi şeklinde de gösterilmiştir.

    Resim yansıtma (Oksijen molekülündeki kovalent bağ)

    Bu resimde iki oksijen atomunun bağ yapmadan önce ve bağ yaptıktan sonraki Lewis nokta yapısı ile enerji seviyesi modeli gösterilmiştir.

    Öğrencilere gösterin: Oksijen molekülünün enerji seviyesi modelinde, iki çift elektron eşleşmiş, iki elektron eşleşmemiştir. Aynı şeklide oksijen molekülünün Lewis nokta diyagramında da iki çift elektron eşleşmiş, iki elektron eşleşmemiştir. Eşleşmemiş elektronlar oksijen atomunun bir kenarına toplanmıştır. Bu toplanan elektronlar diğer oksijen atomunun toplanan elektronlarıyla ortak kullanılarak, kararlı bir O2 molekülünü oluşturmuştur. Ayrıca bu elektronlar üst üste iki çizgi şeklinde gösterilerek “çift bağ” oluşturmuştur. Bu çizgilerden biri “sigma”, diğeri “pi” bağı olarak adlandırılır.

    Resim yansıtma (Karbon dioksit molekülündeki kovalent bağ)

    Bu resimde iki oksijen atomunun ve bir karbon atomunun bağ yapmadan önce ve bağ yaptıktan sonraki Lewis nokta yapısı ile enerji seviyesi modeli gösterilmiştir.

    Öğrencilere gösterin: Karbon dioksitin enerji seviyesinde, karbon dioksitin eşleşmemiş iki elektronu, her bir oksijen atomunun eşleşmemiş elektronu ile ortak kullanılmıştır. Karbon dioksitin Lewis nokta diyagramında da eşleşmemiş elektronlar sembollerin etrafına toplanmıştır. Toplanan elektronlar bir karbon ve iki oksijen atomu arasında ortak kullanılmıştır. Bu elektronlar her iki atom arasında üst üste iki çizgi şeklinde gösterilmiştir. Bu çizgilerden biri “sigma”, diğeri “pi” bağı olarak anılır.

  3. Öğrencilere iyonik bağlardaki Lewis nokta yapısı ve enerji seviyesi modelleri arasındaki benzerlikleri gösterme

    Öğrencilere iyonik bağlarda da nokta diyagramının kullanılabildiğini söyleyin.

    Resim yansıtma (Sodyum klorür molekülündeki iyonik bağ)

    Öğrencilere sorun:

    Lewis nokta modelindeki ikinci resimde neden sodyumu çevreleyen noktalar yoktur?
    Sodyumdaki elektron klor atomuna geçmiştir. Nokta diyagramında atomların en son enerji seviyesindeki elektronlar gösterilmektedir. Sodyumun en son yörüngesinde elektron kalmadığı için nokta diyagramında gösterilmemiştir.
    NaCI ’in son nokta diyagramında, sodyum ve klorür arasında neden noktalar gösterilmemiştir? Atomlar elektronlarını paylaşmıyor mu?
    Hayır paylaşmıyor. Burada elektron alış verişi gerçekleştiği için zıt yüklü iyonlar oluşmuştur. İyonlar arasında ortak kullanılan elektronlar olmadığı için noktalar şeklinde gösterilmemiştir. Fakat elektron alış verişinin gerçekleştiği atomlar yan yana sembollerle gösterilmiş ve atomların üzerinde belirtilen yükler hangi atomun elektron verdiği hangi atomun elektron aldığını göstermektedir.

    Resim yansıtma (Kalsiyum Klorür molekülündeki iyonik bağ)

    Öğrencilere sorun:

    Sizce kalsiyumun yanına neden 2+ yazılmıştır?
    Nötr kalsiyumun proton ve elektron sayısı eşittir ve en son enerji seviyesinde iki elektron vardır. Kalsiyum bu elektronlarını klorürlere verir. Böylece kalsiyumun elektron sayısı 2 azalmış olur. Proton sayısı elektron sayısından fazla olduğu için yükü 2+ şeklinde yazılmıştır.
    CaCl2‘in son nokta diyagramında, kalsiyum ve klorür arasında neden noktalar gösterilmemiştir? Atomlar elektronlarını paylaşmıyor mu?
    Hayır paylaşmıyor. Burada elektron alış verişi gerçekleştiği için zıt yüklü iyonlar oluşmuştur. İyonlar arasında ortak kullanılan elektronlar olmadığı için noktalar şeklinde gösterilmemiştir. Fakat elektron alış verişinin gerçekleştiği atomlar yan yana sembollerle gösterilmiş ve atomların üzerinde belirtilen yükler hangi atomun elektron verdiği hangi atomun elektron aldığını göstermektedir.